Патӑрьел районӗн прокуратури информаци, информаци технологийӗсем, информацие хӳтӗлесси ҫинчен калакан саккуна мӗнле пӑхӑннине тӗрӗсленӗ. Пресс-служба пӗлтернӗ тӑрӑх, сайра тӗл пулакан чӗрчунсене сутакан сайтсене тупса палӑртнӑ.

Сайтсенче Раҫҫей Хӗрлӗ кӗнекине тата Пӗтӗм тӗнчери ҫутҫанталӑка сыхлакан пӗрлӗхӗн Хӗрлӗ кӗнекине кӗртнӗ чӗрчунсене сутасси пирки пӗлтернӗ.

Сайта кӗрекенсем кирек хӑш вӑхӑтра та каракал ҫурине, мандаринка кӑвакалне туянма пултарнӑ. Сайта ирӗклӗнех кӗме май пулнӑ, регистраци тата пароль ыйтман.

Патӑрьел районӗн прокуратури суда 3 тавӑҫ янӑ. Вӗсене пӑхса тухса тивӗҫтернӗ.

Нумай пулмасть Mozilla браузера хатӗрлекенсем ҫӗнӗ хатӗре хута янӑ — унӑн ячӗ «Common Voice». Тӗллевӗ ҫав тери пархатарлӑ — тӗрлӗ халӑхсен сассисене пухса вӑл базӑпа усӑ курса тӗрлӗ программӑсене сасӑлама май туса парасси. Пухӑннӑ сасӑсемпе кашни программҫӑ усӑ курма пултарӗ.

Ытти чӗлхесемпе пӗрлех ку хатӗрте чӑваш чӗлхи валли те вырӑн тупӑннӑ. «Хавал» ушкӑн асӑрханӑ тӑрӑх Раҫҫейри чӗлхесене илес пулсан виҫӗ чӗлхе ҫеҫ хальлӗхе кӗме пултарнӑ — чӑваш, вырӑс тата тутар чӗлхисем.

Common Voice туллин ӗҫлесе кайтӑр тесен пухмачра пин ытла ҫырса илнӗ сасӑ кирлӗ — пӗчӗккисен те, аслисен те, ваттисен те. Литература чӗлхипе калаҫакансен сассисем те кирлӗ, вырӑнти калаҫуллисен те — турисен, анат енчисемпе анатрисен.

Ку проекта пурнӑҫ пама кашни ҫын хутшанайрать. Ҫав шутра — эсир те. Ятарлӑ каҫӑпа куҫмалла та проект сӗнекен пуплевӗшсене (предложенисене) микрофонпа усӑ курса сасӑламалла. Ку пӗрре те йывӑр ӗҫ мар. Кашни пӗр вунӑ пуплевӗш сасӑласан ҫак сасӑ пуххи самай пуянланса юлӗ.

Ку проектпа тӗплӗнрех «Хавал» уйлӑхра паллаштарӗҫ.

Малалла...

Чеб.ру сайт журналисчӗсем Инстаграм халӑх тетелӗнче ЧР Элтеперӗн Михаил Игнатьевӑн аккаунчӗ пурри пирки пӗлтереҫҫӗ. Ӑна @mihail_ignatiev_chuvashiya никпа уҫнӑ.

Страницӑна уҫнӑранпа 11 кун иртнӗ. Ҫак вӑхӑтра Михаил Игнатьевӑн страницине 5 ҫын ҫырӑннӑ. Страницӑра 15 публикаци, вӗсенче пӗр «лайк» кӑна пуснӑ. Камне пӗлеетӗр-и? Владимир Аврелькин.

Страницӑна ҫырӑнса илекенсен йышӗнче – ЧР экономика министрӗ, кап.ру сайтӑн официаллӑ аккаунчӗ тата «Советская Чувашия» хаҫатӑн темиҫе журналисчӗ.

Чӑваш Енри ҫынсем тӗнче тетелӗпе усӑ курма пӗлеҫҫӗ-и? Росстат халӑх информаци технологийӗсемпе тата информаципе телекоммуникаци сечӗсемпе мӗнле усӑ курнине тишкернӗ.

Росстат пӗлтернӗ тӑрӑх, 2017 ҫулта Чӑваш Енре пурӑнакансен 66,8 проценчӗ тӗнче тетелне кӗнӗ. Анчах ҫынсем ку енӗпе ытлах палӑрсса каймаҫҫӗ – Чӑваш Ен танлаштарӑмра 85 регион хушшинче 83-мӗш вырӑн йышӑннӑ. Ямал-Ненецк автономи округӗнче, Ханты-Манси автономи округӗнче пурӑнакансем те тӗнче тетелӗпе туслах мар.

Раҫҫйери ҫынсен 56 проценчӗ тӗнче тетелне смартфон урлӑ кӗрет. Ыттисем – компьютертан е ноутбукран.

Чӑваш халӑх сайчӗн вулаканӗсем ӳссе те ӳссе пыраҫҫӗ. Паянхи куна вӗсен хушшинче тӗрлӗ тӑрӑхра пурӑнакан чӑвашсем ҫеҫ мар, кушаксем те пур. Ҫакна ҫирӗплетме сайтӑн тӗп редакторӗ куҫӗ умне лекнӗ самант пултарать — ӑна вӑл телефон ҫине ӳкерсе илнӗ. Видеора кушак сайт хыпарӗсемпе кӑсӑкланни лайӑх курӑнать.

«Раҫҫей хаҫачӗн» порталӗнче пӗлтернӗ тӑрӑх, анлӑ сарӑлнӑ мессенджер Telegram чӑхӑмлама пуҫланӑ. Унпа усӑ куракансем ҫакна асӑрханӑ.

Мессенджер пуҫӗпех ӗҫлеме пӑрахман ахӑртнех. Унпа усӑ куракансем каланӑ тӑрӑх, ҫырусем пачах каймаҫҫӗ е питӗ вӑрахӑн каяҫҫӗ. Ҫакна Twitter-ти ҫырусем те ҫирӗплетеҫҫӗ.

Мессенджер япӑх ӗҫлеме пуҫланине паян, пуш уйӑхӗн 29-мӗшӗнче, асӑрханӑ. Кун пирки Раҫҫей ҫыннисем кӑна мар, Италири, Германири тата ытти ҫӗршыври ҫынсем те пӗлтереҫҫӗ.

Сӑмах май, ҫак мессенджера Раҫҫейре чарасси пирки унчченех хӗрӳ калаҫнӑччӗ. Ку тӗлӗшпе суд та пулнӑ, анчах ун чухне мессенджера хупма йышӑнман.

Патӑрьел районӗн прокуратури тӗнче тетелне мониторинг тунӑ чухне сиенлӗ сайт тупнӑ. ЧР прокуратурин пресс-служби пӗлтернӗ тӑрӑх, ҫав сайтра вӗренӳ учрежденийӗн педагогне вӗлермелли 17 мел пирки ҫырса кӑтартнӑ.

Ҫак хӑрушӑ информаципе тӗнче тетелне кӗнӗ нумай ҫын паллашма пултарнӑ. Ҫав шутра – 18 ҫул тултарман ачасем те. Мӗншӗн тесен сайта кӗмешкӗн регистраци те, пароль те ыйтман.

Патӑрьел районӗн прокурорӗ сайта хупма ыйтса суда тавӑҫ тӑратнӑ. Суд материалсене пӑхса тухнӑ хыҫҫӑн прокурорпа килӗшнӗ, сайтра вырнаҫтарнӑ информаци Раҫҫейре сарма юрӑхсӑр тесе палӑртнӑ.

Семинара студентсем те кӑсӑкланса итлерӗҫ

Паян И.Н. Ульянов ячӗллӗ Чӑваш патшалӑх университечӗн вырӑс тата чӑваш филологийӗн тата журналистика факультечӗн аудиторийӗсенчен пӗринче «Хаҫат сайтне чӑвашла тытса пырасси: чӑрмавсене сиресси» темӑпа семинар иртрӗ. Ӑна Чӑваш халӑх сайчӗн администраторӗ Николай (Аҫтахар) Плотников тата аслӑ шкулӑн журналистика уйрӑмӗ пӗрле йӗркеленӗ.

Сайтсене чӑвашла йӗркелеме тата тытса тӑма вӗрентессине Аҫтахар Плотников пӗр пуссӑрах йӗркелерӗ. Семинара итлеме Чӗмпӗрти «Канаш» хаҫатран та, Тутарстанри «Сувартан» та ҫитнӗччӗ. Унсӑр пуҫне ку тема республикӑра тухса тӑракан район хаҫачӗсене те кӑсӑклантарни палӑрчӗ — Муркаш, Элӗк, Сӗнтӗрвӑрри, Вӑрмар район хаҫачӗсенчен килнӗччӗ.

Чӑваш халӑх сайтне 13-мӗш ҫул ӗнтӗ хӑй тӗллӗн, патшалӑх укҫисӗр тытса тӑракан Аҫтахар Плотников чӑваш чӗлхиллӗ сайтсене аталантарма паян нимӗнле чӑрмав та ҫуккине пӗлтерчӗ.  Программҫӑ пулнипе ҫеҫ мар, тӗнче тетелӗнче чӑваш чӗлхи сахаллине ӑнланса илнӗ хыҫҫӑн вӑл тӑван чӗлхеллӗ ресурса — сайта — аталантарма пуҫланӑ. Функционал енчен сайт пуян пулин те халӑха илӗртес енӗпе ку ҫителӗксӗр пулнине каларӗ.

Малалла...

Йӗрке хуралҫисем ашшӗ-амӑшне яланах асӑрхаттараҫҫӗ: ача компьютер умӗнче ларнӑ чухне хӑш сайтсене кӗрсе пӑхнине тӗрӗслесех тӑмалла. Ара, тӗнче тетелӗнче шӑпӑрлансемшӗн хӑрушлӑх кӑларса тӑратакан сайтсем пайтах.

ЧР прокуратурин пресс-служби пӗлтернӗ тӑрӑх, Шупашкарта бомба тума вӗрентекен сайтсем тупнӑ. Тӗнче тетелӗнчи сайтсене тӗп хулари Мускав районӗн прокуратури тӗрӗсленӗ.

Тӗрӗслев вӑхӑтӗнче икӗ сайт куҫ тӗлне пулнӑ. Вӗсенче килте сирпӗнекен хатӗр ӑсталама вӗрентнӗ. Ҫитменнине, сайта кашниех кӗрсе пӑхма пултарнӑ, вӑл хупӑ пулман.

Прокурор кунашкал информацие Раҫҫейре сарма юраманнисен йышне кӗртме ыйтнӑ. Суд унӑн шухӑшӗпе килӗшнӗ.

Елчӗк районӗнчи суд приставӗсем парӑмҫӑн халӑх тетелӗнчи станицине шыраса тупнӑ та парӑма татма ӳкӗте кӗртнӗ.

Суд приставӗсен Чӑваш Енри управленийӗ пӗлтернӗ тӑрӑх, Елчӗк районӗнче пурӑнакан 27 ҫулти арҫыннӑн ҪҪХПИ, суд штрафӗсене, налук тӳлемелле пулнӑ. Пӗтӗмпе парӑм 70 пин тенкӗ ытла пухӑннӑ. Укҫа тӳлеме хирӗҫленӗ арҫыннӑн водитель правине туртса илнӗ, Раҫҫейрен тухма чарнӑ. Анчах ҫамрӑка ку та хӑратман, вӑл пӗрех парӑма татма васкаман.

Суд приставӗсем вара пур-пӗрех мел тупнӑ. Вӗсем унӑн «Контактра» халӑх тетелӗнчи страницине тупнӑ та ҫыру ҫырса янӑ, парӑма татмасан хӑйӗншӗнех тӳнтерле ҫаврӑнса тухасси пирки асӑрхаттарнӑ.

Арҫын кун хыҫҫӑнах пӗтӗм укҫана тӳлесе татнӑ.